Strona produktu "Kultura Współczesna" nr 3/2006 e-book

KULTURA JAKO FASADA

Pojęcie fasady wiąże się w świadomości potocznej przede wszystkim z praktykami architektonicznymi. Wydawałoby się zatem, że wszystko, co możemy powiedzieć o fasadzie, sprowadza się do opisu oraz interpretacji procesu historycznego, w którym architektonicznej fasadzie przypadały różne role do odegrania, wynikające z jej szczególnego położenia na granicy tego, co publiczne oraz tego, co prywatne, zewnętrzne i wewnętrzne, reprezentacyjne i ukryte. W dwudziestym wieku jednak, architektura nowoczesna zaczęła rezygnować z fasad na rzecz elewacji, przypominając, że projektuje bryły, a nie płaszczyzny. Opuszczone pojęcie zaanektowały natychmiast nauki społeczne, a nieco później dołączyły do nich studia kulturowe. Dały tym samym wyraz staremu upodobaniu europejskiej humanistyki do „budowlanych” metafor, co było tym łatwiejsze, że łacińskie facies znaczyło również ‘twarz’, ‘oblicze’. Zamiast o architektonicznej zaczęto - w konsekwencji - myśleć częściej o społecznej i kulturowej fasadzie, opisywać jej wytwarzanie, użytkowników, społeczne funkcje. Uczyniono z niej pojęcie operacyjne, narzędzie przy pomocy którego przedzieramy się przez wszystkie warstwy kultury współczesnej, zdzierając stereotypy, odsłaniając miejsca niezagospodarowane, przede wszystkim jednak zadając nowe pytania. Między innymi dlatego, ponieważ bardzo istotne i ciekawe zarazem stało się dzisiaj nie tylko architektoniczne, teatralne, konwersacyjne, lecz także medialne zastosowanie tego pojęcia. W świecie „precesji symulakrów”, symulacji i pozorów odnalazła się bowiem fasada znakomicie, przystosowana do radzenia sobie z ambiwalentnymi odczuciami, jakie wzbudza w konsumentach „kulturowych towarów”. Teksty zgromadzone w numerze, których autorami są przedstawiciele różnych dyscyplin - od architektów po filozofów – nazywają kilka z wielu problemów, do których rozwiązywania można użyć fasady jako narzędzia.

Ewa Rewers